Jakie prawa mają matki prowadzące działalność gospodarczą?
W przypadku kobiet zatrudnionych na umowę o pracę sytuacja w kwestii urlopów macierzyńskich jest dość klarowna i prosta. Jednak matki (obecne, jak i przyszłe) prowadzące własną działalność gospodarczą często mają wątpliwości co do tego, jakie mają uprawnienia. Dlatego w tym artykule postanowiliśmy przyjrzeć się temu zagadnieniu bliżej i wskazać, jakie prawa mają panie, które zdecydowały się na macierzyństwo, a jednocześnie prowadzą swoją firmę. Zapraszamy do przeczytania go już teraz.
Urlop macierzyński a prowadzenie własnej działalności gospodarczej
Prowadzenie jakiejkolwiek działalności gospodarczej, w tym m.in. zatrudnienie na umowę B2B (co de facto stanowi kontrakt między dwoma podmiotami prawnymi), wyklucza możliwość skorzystania z urlopu macierzyńskiego. Przyczyna tego stanu jest prosta – nie funkcjonuje w tym przypadku stosunek pracy, wobec czego przepisy Kodeksu pracy nie obowiązują w relacjach między zlecającym zadania a ich wykonawcą. Natomiast urlop macierzyński przysługuje wyłącznie kobietom zatrudnionym na umowie o pracę.
Natomiast istnieją inne rozwiązania, jakie pozwalają odciążyć przyszłe i obecne mamy w pogodzeniu zawodowych obowiązków z opieką nad dzieckiem. To przede wszystkim:
- zasiłek macierzyński dla przedsiębiorców,
- zasiłek chorobowy dla matek prowadzących firmę,
- możliwość kontynuacji działalności firmy mimo pobierania świadczeń z ZUS.
Więcej o nich piszemy poniżej.
Prawo do zasiłku macierzyńskiego dla przedsiębiorców
Co do zasady – każdy przedsiębiorca musi płacić składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe, wypadkowe i ubezpieczenie zdrowotne. Jednak, aby otrzymać jeden z ww. zasiłków, musi również zdecydować się na przystąpienie do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Tylko w takich okolicznościach uzyskuje uprawnienie do pobierania m.in. zasiłku macierzyńskiego. Należy przy tym zaznaczyć, że w przypadku tego rodzaju świadczenia nie obowiązuje „okres wyczekiwania” – już dzień po opłaceniu składki można wnioskować o uzyskanie wsparcia z ZUS.
Ten rodzaj zasiłku przysługuje zarówno zatrudnionym, jak i przedsiębiorczyniom. Przyznaje się go na okres maksymalnie 61 tygodni (suma urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego – wraz z uzupełniającym, 9-tygodniowym okresem) od dnia porodu. Kobiety prowadzące działalność gospodarczą są w takim przypadku zobowiązane do wykorzystania minimum 14 tygodni, co wynika z konieczności zapewnienia jej okresu regeneracji po porodzie i z troski o dobro dziecka.
Kto i kiedy może się o niego starać?
Jakie natomiast są kryteria do uzyskania tego zasiłku? Prawo to przysługuje przedsiębiorcom w trzech przypadkach:
- kiedy matka urodziła dziecko,
- gdy dana osoba przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do 7. roku życia, a w przypadkach, gdy zapadła decyzja o odroczeniu obowiązku szkolnego – w wieku do 10. r.ż. i wystąpiła do sądu opiekuńczego z wnioskiem o jego przysposobienie,
- gdy dana osoba przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do 7. roku życia, a w przypadkach, gdy zapadła decyzja o odroczeniu obowiązku szkolnego – w wieku do 10 r.ż., w ramach rodziny zastępczej poza zawodowymi rodzinami zastępczymi.
Z przepisów tych jasno wynika, że osobą uprawnioną do pobierania zasiłku jest nie tylko matka, która urodziła dziecko, ale także rodzice (więc i ojcowie) przyjmujący na wychowanie dzieci w wieku do ukończenia (maksymalnie i po spełnieniu określonych warunków) 10 r.ż.
Jakie formalności należy spełnić, by uzyskać zasiłek macierzyński?
Jak już wspomnieliśmy wyżej – prawo do zasiłku mają wyłącznie te osoby, które opłacają ubezpieczenie chorobowe. Natomiast trzeba spełnić jeszcze szereg innych formalności, aby uzyskać opisywane świadczenie. Przede wszystkim należy złożyć odpowiednie dokumenty, w tym:
- formularz ZUS Z-3b, będący oświadczeniem płatnika składek wskazującym okoliczności nabycia prawa do zasiłku,
- zaświadczenie lekarskie o przewidywanej dacie porodu lub odpis aktu urodzenia dziecka – oryginał lub potwierdzona przez płatnika albo ZUS kopia (w przypadku składania wniosku po narodzinach),
- wniosek o udzielenie zasiłku macierzyńskiego i rodzicielskiego (można je złożyć osobno lub w formie jednego, tzw. długiego wniosku); należy przy tym zawrzeć informację o wymiarze zasiłku i wskazać datę rozpoczęcia; w dokumencie trzeba też określić, na jakich zasadach chce się otrzymywać świadczenie (100% i 70% czy 81,5%),
- oświadczenie drugiego rodzica o tym, że nie będzie korzystał z urlopu rodzicielskiego (wraz z danymi – imię i nazwisko, PESEL).
To jednak nie wszystko – w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego zmieniają się obowiązki składkowe przedsiębiorczyni. Otóż zostaje ona zwolniona z opłacania składek na ubezpieczenia społeczne (tj. emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe). Musi natomiast opłacać składkę zdrowotną – z wyjątkiem sytuacji, kiedy wyliczony należny zasiłek nie przekracza 1000 zł. W takiej sytuacji zostaje zwolniona z tego obowiązku na cały okres świadczenia.
Ile można otrzymać zasiłku macierzyńskiego?
Na wysokość świadczenia wpływają dwa główne czynniki – czas opłacania składek chorobowych oraz ich wysokość. Minimalna podstawa wynosi 60% przeciętnego wynagrodzenia, a maksymalna – 30-krotność przeciętnego wynagrodzenia na dany rok. Składka chorobowa z kolei wynosi 2,45% deklarowanej podstawy.
Co należy podkreślić, a o czym wspomnieliśmy wyżej – są dwie zasady dotyczące obliczania wysokości świadczenia:
- 81,5% za cały okres jego wypłacania,
- 100% za okres urlopu macierzyńskiego i 70% za okres urlopu rodzicielskiego.
Nieco inaczej wygląda to w przypadku małego i preferencyjnego ZUS-u. Wtedy zasiłek macierzyński wynosi co najmniej 1000 złotych, a do tego przedsiębiorczyni jest zwolniona z opłacania składek zdrowotnych. Jeśli natomiast z wyliczeń przysługiwałaby jej kwota niższa – wówczas ZUS wyrównuje do 1000 zł.
Zasiłek chorobowy dla matek prowadzących działalność gospodarczą
Kobietom w ciąży przysługuje również zasiłek chorobowy. Jednak, aby go uzyskać, konieczne jest opłacanie dobrowolnej składki chorobowej. Co więcej – w tym przypadku ma zastosowanie warunek nieprzerwanego i terminowego płacenia ubezpieczenia przez okres 90 dni, a wszelkie nieprawidłowości w tym zakresie mogą prowadzić do utraty uprawnień do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego.
Gdy natomiast kobieta-przedsiębiorczyni uzyska takie prawo, może korzystać z zasiłku chorobowego w czasie ciąży przez okres 270 dni. Wysokość świadczenia opiewa na 100% podstawy wymiaru.
Czy można wciąż prowadzić firmę na zasiłku?
Kwestia ta często budzi wątpliwości. Odpowiedź brzmi jednak – tak. Państwo w tym zakresie umożliwia przedsiębiorczyniom wybór, czy chcą w pełni skupić się na opiece nad dzieckiem, czy dzielić ten czas także na prowadzenie działalności gospodarczej, a jednocześnie przyjmować zasiłek macierzyński. Należy przy tym zauważyć, że jeśli zawiesiła ona działalność na okres przyjmowania świadczenia, to w takim przypadku nie może wykonywać żadnych czynności związanych z prowadzeniem firmy.
Co w sytuacji, gdy ZUS zakwestionuje prawa do zasiłku?
Ostatecznie – należy pamiętać, że ZUS może wszcząć postępowanie wyjaśniające w sprawie wniosku o zasiłek. Wówczas jego wypłata zostaje wstrzymana i instytucja odblokuje ją dopiero po wydaniu pozytywnej decyzji. Czasem też urząd kwestionuje prawo do świadczenia lub obniża jego wysokość. Przedsiębiorcy przysługuje wtedy odwołanie do sądu i ZUS od negatywnej decyzji. W takich przypadkach wsparciem mogą być również prawnicy, specjalizujący się w materii ubezpieczeń społecznych.
