Składki ZUS a urlop macierzyński – co warto wiedzieć?
Kobiety aktywne na rynku pracy, jak i prowadzące działalność gospodarczą, mają pewne uprawnienia związane z urodzeniem lub przysposobieniem albo przyjęciem dziecka na wychowanie w ramach niezawodowej rodziny zastępczej (na określonych warunkach). Panie zatrudnione na zasadach zawartych w Kodeksie pracy mogą skorzystać z urlopu macierzyńskiego. W przypadku przedsiębiorczyń sprawa wygląda inaczej. Natomiast – jakie w tym okresie obowiązują przepisy w zakresie składek ZUS? By się tego dowiedzieć – zachęcamy do przeczytania tego artykułu, gdzie omawiamy tę kwestię nieco szerzej. Zapraszamy!
Urlop macierzyński – czym jest i komu przysługuje?
Urlop macierzyński to uprawnienie dla kobiet, które urodziły dziecko. Ma on dwa zasadnicze cele. Pierwszy to możliwość regeneracji zdrowia i organizmu matki po porodzie. Drugi podyktowany jest dobrem dziecka, nawiązującego w tym czasie więź z rodzicielką. W stosunku pracy stanowi on obowiązek, tj. pracownica musi z niego skorzystać, a pracodawca – powinien go udzielić.
Urlop macierzyński regulują przepisy Kodeksu pracy, a konkretnie ujmując – art. 180-186. W nich można znaleźć m.in. informacje na temat jego długości, ale i np. dotyczące wcześniejszego przerwania wykonywania obowiązków zawodowych, a także możliwości zastąpienia w obowiązkach rodzicielskich przez ubezpieczonego ojca lub inną uprawnioną osobę.
Co istotne – na okres przyznanego urlopu (należy dodać – nie tylko macierzyńskiego, ale i rodzicielskiego), wg art. 184 KP przysługuje zasiłek macierzyński, regulowany przepisami z ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.
Jak długo trwa urlop macierzyński?
Według aktualnych przepisów długość urlopu macierzyńskiego zależy od liczebności urodzonych lub przyjętych na wychowanie dzieci. To oznacza, że w przypadku urodzenia lub przyjęcia:
- jednego dziecka okres ten wynosi 20 tygodni,
- dwojga dzieci – urlop rozciąga się na 31 tygodni,
- trojga dzieci – 33 tygodnie,
- czworga dzieci – 35 tygodni,
- piątki lub więcej dzieci – 37 tygodni.
Urlop a zasiłek macierzyński
Jak wspomnieliśmy wyżej – w ramach urlopu macierzyńskiego przysługuje zasiłek macierzyński. Jego cel stanowi materialne wsparcie w okresie, gdy matka pozostaje przy dziecku. Warto w tym przypadku dokonać istotnego rozróżnienia. Kiedy urlop macierzyński przysługuje wyłącznie kobietom zatrudnionym na zasadach zawartych w Kodeksie pracy, to o zasiłek macierzyński może starać się każda matka, która ma zatrudnienie np. na umowie cywilno-prawnej, a także prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą. W ich przypadku jednak warunkiem do uzyskania tego uprawnienia jest przystąpienie do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.
Należy przy tym podkreślić, że w przeciwieństwie do innych świadczeń chorobowych, w tym przypadku nie obowiązuje 90-dniowy okres oczekiwania. Oznacza to, że już opłacenie pierwszej składki uprawnia ubezpieczoną do uzyskania stosownego świadczenia.
Urlop macierzyński a praca zarobkowa – kiedy jest możliwa?
Warto wiedzieć, że aktualne przepisy (w oparciu o art. 180 § 5. KP) pozwalają pracownicy w trakcie korzystania z urlopu macierzyńskiego wykonywać jej obowiązki zawodowe, ale dopiero po upłynięciu 14 tygodni urlopu i to pod warunkiem, że pozostałą część wykorzysta ubezpieczony ojciec. W wyjątkowych sytuacjach, tj. po przedstawieniu orzeczenia o niezdolności do samodzielnej egzystencji, ustawa przewiduje skrócenie tego okresu do 8 tygodni, ale pod tymi samymi warunkami.
Te same zasady stosuje się do ww. zasiłku macierzyńskiego, a same ograniczenia co do obowiązków zawodowych – nie obowiązują poza stosunkiem pracy. Oznacza to więc, że np. przedsiębiorczynie mają prawo wykonywać obowiązki związane z prowadzeniem działalności i jednocześnie pobierać świadczenia z ZUS.
Kto płaci za macierzyński?
W tym okresie kobieta zatrudniona na UoP nie otrzymuje standardowego wynagrodzenia z pracy, a właśnie zasiłek macierzyński. Natomiast często pojawiają się wątpliwości co do tego, kto właściwie płaci za urlop macierzyński. Kwestia ta zależy od wielkości organizacji, gdzie pracownica ma zatrudnienie. Jeśli działalność na koniec listopada (tj. 30 dzień tego miesiąca) zgłosił liczbę zatrudnionych nie większą niż 20 osób, wówczas płatnikiem jest ZUS. W przypadku większych firm – to one ponoszą ciężar zasiłków. W pierwszym przypadku ZUS ma 30 dni od złożenia wniosku i zatwierdzenia go na wypłacenie świadczenia. Pracodawca natomiast wypłaca je w regularnym dniu wypłaty.
Składki w czasie urlopu macierzyńskiego
Standardowo przedsiębiorcy odprowadzają obowiązkowo cztery rodzaje składek:
- emerytalną,
- rentową,
- wypadkową,
- zdrowotną.
Pracodawcy dodatkowo odprowadzają za pracowników składki chorobowe, które dla osób prowadzących działalność gospodarczą są dobrowolne, ale – jeśli chcą korzystać z zasiłku macierzyńskiego, to muszą przystąpić do tego ubezpieczenia. Jak to natomiast wygląda w czasie trwania samego urlopu macierzyńskiego?
Pracodawca, którego pracownica poszła na urlop macierzyński, obciążony obowiązkiem wypłacania zasiłku wg wskazanych wyżej zasad, nie musi odprowadzać za nią składki emerytalnej, rentowej, chorobowej ani wypadkowej. Ubezpieczenie emerytalno-rentowe jest bowiem opłacane w całości z budżetu państwa, z kolei, ze względu na pobieranie świadczenia z ubezpieczenia chorobowego, pracownica nie podlega obowiązkowi opłacania składek chorobowej czy wypadkowej. Ponadto od zasiłku nie odprowadza się także składki zdrowotnej (również opłacanej przez państwo), przy czym pracownica zachowuje pełnię możliwości korzystania z publicznej opieki zdrowotnej.
Jak to natomiast wygląda w przypadku osób prowadzących własną działalność gospodarczą? Te też są zwolnione z odprowadzania składek rentowo-emerytalnej oraz wypadkowej, które są finansowane z budżetu państwa. Natomiast wciąż mają obowiązek opłacania składki zdrowotnej – z jednym, konkretnym wyjątkiem. Jeśli kwota przydzielonego zasiłku macierzyńskiego wynosi mniej niż 1000 złotych, a przedsiębiorczyni korzysta z małego lub preferencyjnego ZUS-u, to zostaje zwolniona z tego obowiązku. Konieczne natomiast jest dokonanie określonych formalności. Jakich?
Przede wszystkim po otrzymaniu decyzji o przydzieleniu zasiłku, przedsiębiorczyni musi wyrejestrować się z ubezpieczeń społecznych (druk ZUS ZWUA) i zgłosić się do ubezpieczenia zdrowotnego (ZUS ZZA). Jeśli natomiast wyliczony zasiłek przy małym czy preferencyjnym ZUS-ie wynosiłby mniej niż 1000 zł, musi wyrejestrować się z dotychczasowym kodem ubezpieczenia. Następnie trzeba złożyć formularz ZUS DRA lub ZUS RCA, gdzie wykazuje podstawę wymiaru składki zdrowotnej oraz określa kwotę składki jako „0”.
Składki ZUS a urlop macierzyński – podsumowanie
Działania państwa skierowane są na to, aby z jednej strony tworzyć sprzyjające warunki dla przedsiębiorców, zatrudniających kobiety, uwzględniając, że mogą planować macierzyństwo, a z drugiej – zachęcać je do powrotu, czy to na rynek pracy, czy do prowadzenia działalności. Z tego powodu na okres urlopu macierzyńskiego, jak i świadczenia zasiłku macierzyńskiego, zapewnia preferencyjne warunki, przejmując znaczną część obowiązków związanych z opłacaniem składek ZUS. Niemniej kwestie te wciąż mogą budzić pewne wątpliwości. W takim wypadku warto zwrócić się z pytaniami bezpośrednio do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub do prawników specjalizujących się w tym zakresie.
