Skarga Pauliańska, określana również jako actio pauliana jest jedną z najstarszych instytucji prawa cywilnego, która wciąż ma ogromne znaczenie w obrocie prawnym. Jej głównym celem jest ochrona wierzyciela, przed działaniami podejmowanymi przez dłużnika, którego to głównym celem jest uniknięcie odpowiedzialności za swoje zobowiązania poprzez sprzedaż bądź darowiznę istotnych składników majątku na rzecz osoby trzeciej.
Instytucja skargi pauliańskiej została uregulowana w art. 527 Kodeksu cywilnego i stanowi skuteczne narzędzie pozwalające wierzycielowi dochodzić swoich praw w sytuacjach, gdy dłużnik działa na jego szkodę. Czym dokładnie jest skarga Pauliańska? Jakie są jej przesłanki i kiedy można z niej skorzystać? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz w naszym artykule.
Jaka jest podstawa prawna actio pauliana w Kodeksie cywilnym?
Podstawę prawną skargi pauliańskiej stanowi art. 527 kodeksu cywilnego, który szczegółowo określa przesłanki, które winny być spełnione by wierzyciel mógł żądać uznania czynności dokonanych przez dłużnika za bezskuteczne.
W pierwszej kolejności, należy wskazać sytuację w której dłużnik dokonał czynności prawnej z tak zwanym pokrzywdzeniem wierzycieli, a osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową z tego tytułu. W takiej sytuacji każdy z wierzycieli może żądać by wspomniana czynność prawna była uznana za bezskuteczną. Głównym wymogiem jest, by dłużnik działał ze świadomością iż podejmowanie przez niego działania doprowadzą do pokrzywdzenia wierzycieli, natomiast osoba trzecia wiedziała o tym bądź mogła się o tym dowiedzieć jeżeli zachowałaby należytą staranność.
Ponadto, czynność prawna której dokonał dłużnik, uznawana jest za „działanie z pokrzywdzeniem wierzycieli” jeżeli w jej wyniku dłużnik stał się niewypłacalny bądź jego stan niewypłacalności uległ pogłębieniu. Dodatkowo, ustawodawca wprowadził dwa domniemania prawne, które mają bezpośredni związek z osobą trzecią, która w jakikolwiek sposób otrzymała coś od Dłużnika. Pierwszym domniemaniem jest uzyskanie korzyści majątkowej przez osobę bliską dla dłużnika, gdyż zakłada się iż wiedziała ona o zamiarze pokrzywdzenia wierzycieli. Analogiczne domniemanie dotyczy przedsiębiorcy pozostającego z dłużnikiem w stałych stosunkach gospodarczych.
Actio pauliana – jakie są jej przesłanki?
Wierzyciel chcąc dochodzić swoich praw w procesie cywilnym, musi w pierwszej kolejności wykazać, iż zostały spełnione następujące przesłanki:
- Dokonanie czynności prawnej przez dłużnika – czynność prawna może dotyczyć sprzedaży bądź darowizny poszczególnych elementów majątku dłużnika, co doprowadziło do pokrzywdzenia wierzyciela;
- Niewypłacalność lub jej pogłębienie– czynność dokonana przez dłużnika musi spowodować iż dłużnik stanie się niewypłacalny, albo stan niewypłacalności się pogłębi.
- Świadomy swego działania dłużnik – Dłużnik musi wiedzieć o tym, iż działania jakie podejmuje mogą doprowadzić do negatywnych konsekwencji wobec wierzycieli.
- Wiedza lub możliwość wiedzy osoby trzeciej – osoba trzecia, która uzyskuje korzyść majątkową w wyniku czynności dłużnika, wie lub przy zachowaniu należytej staranności mogłaby się dowiedzieć, że czynność ta prowadzi do pokrzywdzenia wierzycieli.
Co równie istotne, w przypadku czynności prawnej o charakterze nieodpłatnym ustawodawca wprowadza znacznie surowszy reżim odpowiedzialności osoby trzeciej, która otrzymała korzyść majątkową. W tym przypadku wierzyciel nie musi wykazywać, że osoba ta wiedziała lub mogła wiedzieć o działaniu dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli, a wystarczy sam fakt, że czynność była nieodpłatna i doprowadziła do pokrzywdzenia wierzyciela.
Jaki jest przykład skutecznego zastosowania skargi pauliańskiej?
Pan Marek, mając dług 80 000 zł wobec Pana Tomasza, sprzedał swój samochód wart
60 000 zł znajomemu Krzysztofowi po znacznie zaniżonej cenie, by uniknąć spłaty długu. Po transakcji stał się niewypłacalny, a Krzysztof wiedział o jego sytuacji i o tym, że zaniżona cena utrudni wierzycielowi odzyskanie należności.
Przytoczony przykład klasycznie ilustruje sytuację, w której wierzyciel może dochodzić swoich praw, korzystając z instytucji actio pauliana. W opisanej historii, dłużnik sprzedał kluczowy składnik majątku, czym działał na szkodę wierzyciela przy jednoczesnej świadomości osoby trzeciej. Taka czynność może zostać uznana za bezskuteczną względem wierzyciela na podstawie art. 527 k.c. Celem tego przepisu jest ochrona wierzycieli przed sytuacjami, w których dłużnik celowo „pozbywa się” majątku, a nabywca świadomie w tym uczestniczy.
Najczęściej pojawiające się pytania, dotyczące skargi pauliańskiej
Jaki jest termin złożenia skargi pauliańskiej?
Uznania czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli za bezskuteczną nie można dochodzić po upływie 5 lat od jej dokonania.
Kto jest pozwanym w postępowaniu z tytułu skargi pauliańskiej?
Pozwanym w sprawie z tytułu skargi pauliańskiej jest osoba trzecia, a nie sam dłużnik.
Jakie są koszty sądowe przy wnoszeniu skargi pauliańskiej?
W sprawach o uznanie za bezskuteczną czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli, gdy wartość przedmiotu sporu przekracza 20 000 zł, pobiera się opłatę stałą w wysokości 1000 zł. Dotyczy to sytuacji, w których roszczenie wierzyciela wobec dłużnika zostało potwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu, orzeczeniem sądu polubownego (po stwierdzeniu jego wykonalności), ugodą sądową, ugodą zawartą przed sądem polubownym lub ugodą mediacyjną zatwierdzoną przez sąd.
W przypadku braku orzeczenia, stosuję się przepisy ogólne dotyczące opłaty sądowej.
Jakie są konsekwencje skargi pauliańskiej?
Wyrok, który uwzględnia skargę pauliańską nie prowadzi do unieważnienia dokonanej czynności prawnej, lecz czyni ją bezskuteczną.
Co jeżeli osoba trzecia która nabyła przedmiot od dłużnika, sprzedała ją innemu podmiotowi?
Wierzyciel może zaskarżyć każdą kolejną czynność, jeśli spełnia przesłanki skargi.
Podsumowanie
Skarga Pauliańska to skuteczny sposób ochrony wierzyciela przed nieuczciwymi działaniami dłużnika, który wyzbywa się majątku, by uniknąć spłaty zobowiązań. Na podstawie art. 527 k.c. wierzyciel może żądać uznania takich czynności za bezskuteczne wobec siebie. Warunkiem jest wykazanie, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia wiedziała o tym lub mogła się o tym dowiedzieć. Instytucja ta pozwala wierzycielowi skutecznie dochodzić swoich należności nawet wtedy, gdy majątek został już formalnie przeniesiony na inną osobę.
Procedury związane ze skargą pauliańską mogą wydawać się skomplikowane – ich prawidłowe zrozumienie wymaga nie tylko znajomości przepisów, lecz także umiejętności ich właściwej interpretacji.
Jeżeli masz wątpliwości, czy możesz wytoczyć powództwo w celu uznania danej czynności prawnej za bezskuteczną, zachęcamy do kontaktu. Wspólnie przeanalizujemy wszystkie przesłanki, a w razie konieczności pomożemy w sporządzeniu pozwu i będziemy Cię reprezentować w całym postępowaniu.
