Czy rekompensata ZUS wpływa na wysokość emerytury?
Wybrane osoby wchodzące w wiek emerytalny mogą uzyskać rekompensatę od ZUS do emerytury. Tyczy się to pracowników wykonujących przed 1 stycznia 2009 roku prace w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze, rozumianych w myśli przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS, a którzy wskutek zmian legislacyjnych utracili prawo do przejścia na wcześniejsze świadczenia emerytalne. Jak jednak wygląda kwestia tej rekompensaty? Czy to zadośćuczynienie wpływa na wysokość emerytury? Więcej piszemy o tym poniżej – zachęcamy do lektury.
Czym jest rekompensata ZUS i komu ona przysługuje?
Zacznijmy od wyjaśnienia, czym jest owa rekompensata. To rodzaj zadośćuczynienia, które zostało wprowadzone przepisami ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych. Artykuł 2 pkt 5 tego aktu prawnego wskazuje, że to rodzaj odszkodowania za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Tyczy się to osób niemających ustalonego decyzją prawomocną prawa do emerytury pomostowej.
Z brzmienia tylko tego przepisu można domniemywać, że to rodzaj osobnego świadczenia, ale tak nie jest. W rzeczywistości to kwota, jaką dodaje się do kapitału początkowego emerytury, zwiększając jej podstawę do obliczenia.
Kto natomiast ma prawo do rekompensaty od ZUS? Uprawnieni to osoby urodzone po 31 grudnia 1948 roku, które muszą spełnić kilka warunków jednocześnie. Wśród nich wymienia się:
- co najmniej 15-letni staż (stały i w pełnym wymiarze czasu) w pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, zrealizowany przed 1 stycznia 2009 roku,
- brak uprawnień do wcześniejszej emerytury, wynikającej z odrębnych przepisów,
- osiągnięcie powszechnego wieku emerytalnego (60 – kobiety, 65 – mężczyźni),
- przedstawienie dokumentacji (np. świadectwa pracy) o wykonywaniu pracy o ww. charakterze.
Co wpływa na wysokość rekompensaty do emerytury?
Wymienia się kilka czynników, wpływających na to, jaka będzie wysokość rekompensaty. Przede wszystkim duże znaczenie ma długość stażu ubezpieczeniowego, co obejmuje okresy składkowe i nieskładkowe sprzed 1 stycznia 2009 roku. Nie bez znaczenia jest też długość czasu pracowania na takim stanowisku przed tą datą. Oprócz tego bierze się pod uwagę obniżony wiek emerytalny dla konkretnego rodzaju pracy oraz wiek, jaki osoba ubiegająca się o rekompensatę osiągnęła 31 grudnia 2008 roku.
Czynniki te służą do wyliczenia rekompensaty przez ZUS. Organ wykorzystuje do tego określony wzór:
- R = 64,32 x K x X
64,32 to stały współczynnik, jaki służy do wyliczania wysokości rekompensaty. K z kolei odnosi się do sumy emerytury, jaka byłaby wyliczona w decyzji o ustaleniu kapitału początkowego. X z kolei stanowi współczynnik odnoszący się do spełnionych przez daną osobę wymogów, czyli:
- lat okresów składkowych i nieskładkowych do 31 grudnia 2008 roku (w stosunku do 20 lat w przypadku kobiet i 25 lat w przypadku mężczyzn),
- przepracowanych lat (w stosunku pracy) w szczególnych warunkach lub w pracy o szczególnym charakterze (minimum 15 lat),
- stosunek wieku na 31 grudnia 2008 roku pomniejszonego o 18 lat do obniżonego wieku, w jakim dana osoba mogła przejść na emeryturę (także pomniejszonego o 18 lat).
Dane te są najpierw dzielone przez odpowiednie dla nich iloczyny, a następnie mnożone i wyciąga się z nich pierwiastek sześcienny. W rezultacie wychodzi współczynnik X, a z jego udziałem wylicza się wartość rekompensaty doliczanej do kapitału początkowego (zgromadzonego do dnia 1 stycznia 1999 roku, czyli do momentu, aż w Polsce wszedł nowy system emerytalny).
W jaki sposób rekompensata wpływa na wysokość emerytury?
Jak wspominaliśmy powyżej – rekompensata nie stanowi osobnego świadczenia, a dolicza się ją do kapitału początkowego, będącego składnikiem podstawy obliczenia „nowej” emerytury. W praktyce cała suma zazwyczaj opiewa na kilkadziesiąt tysięcy złotych, co w wymiarze miesięcznym średnio daje dodatkowe 300 do 400 złotych. Złożenie więc takiego wniosku w przypadku osób, które spełniają warunki do uzyskania stosownego odszkodowania, jest jak najbardziej zasadne i może poprawić komfort życia na emeryturze. Tym bardziej że rekompensata jest waloryzowana wraz z całą emeryturą.
Jak się starać o rekompensatę do emerytury?
Co do zasady – wniosek składa się wraz z wniesieniem o przyznanie emerytury powszechnej, czyli po osiągnięciu przez kobiety 60, a przez mężczyzn – 65 lat. Należy to zrobić nie wcześniej niż 30 dni przed spełnieniem ostatniego warunku wymaganego do przyznania świadczenia (czyli właśnie osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego). W przypadku wcześniejszego złożenia takiego podania zostanie ono niejako „z automatu” odrzucone ze wskazaniem na niespełnianie wszystkich niezbędnych kryteriów.
Wraz z wnioskiem należy też dostarczyć odpowiednie dokumenty, w tym świadectwo pracy albo zaświadczenie potwierdzające wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Takie świadectwo lub jego odpis można uzyskać od pracodawcy albo – jeśli dany zakład już nie istnieje – w stosownym archiwum, gdzie są przechowywane akta osobowe pracownika.
Po spełnieniu warunków i skompletowaniu dokumentów należy:
- złożyć je osobiście w dowolnej jednostce ZUS,
- dostarczyć je przez pełnomocnika,
- wysłać pocztą do wybranej jednostki organizacyjnej ZUS lub przekazać do polskiego urzędu konsularnego,
- wypełnić wniosek i dodać wymagane załączniki, by przesłać je przez system internetowy PUE.
Po dostarczeniu wszystkich dokumentów przechodzą one analizę. Jeśli coś będzie niejasne, ZUS wszcznie postępowanie wyjaśniające. Natomiast gdy zostanie wyjaśniona ostatnia okoliczność, to od tego dnia w ciągu 30 dni zostanie wydana decyzja.
Czy ZUS może odrzucić taki wniosek?
Zdarzają się różne sytuacje, które wpływają na decyzję tej instytucji. Niekiedy dokumentacja w ocenie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych będzie niewystarczająca. W takim przypadku osoba składająca wniosek ma prawo się odwoływać. Odwołanie należy wnieść w ciągu miesiąca od dostarczenia decyzji do właściwego sądu okręgowego, wydziału pracy i ubezpieczeń społecznych. W przypadku wątpliwości, jak postępować w takich okolicznościach, zawsze można poradzić się prawnika specjalizującego się w zakresie prawa dotyczącego świadczeń emerytalnych.
