Polski system emerytalny boryka się z różnymi bolączkami. Do największych zdecydowanie należą niskie świadczenia. Wielu emerytów jednak nie wie, że ma prawo do złożenia wniosku o ich ponowne przeliczenie. W jakich sytuacjach takie rozwiązanie się opłaca? Czy istnieje związane z tym ryzyko? W jaki sposób złożyć wniosek o ponowne przeliczenie wypłacanej emerytury? To część pytań, na jakie odpowiadamy w tym artykule. Już teraz zachęcamy do przeczytania go.
Od czego zależy wysokość emerytury w Polsce?
Emeryturę w naszym kraju wylicza się, dzieląc wysokość uzbieranego kapitału przez średni czas trwania życia po przejściu w stan spoczynku. W praktyce to bardziej złożone, gdyż wysokość świadczenia zależy od różnych czynników. Co do zasady jednak – im dłuższy staż pracy i wysokość zgromadzonych składek przez ten czas, tym wyższa powinna być emerytura. Warto wiedzieć przy tym, że osoby, które już uzyskały prawo do emerytury i pobierają ją, mogą wciąż (równolegle!) pracować. Jeśli od wynagrodzenia odprowadzane są kolejne składki, wówczas wypłacana emerytura wzrasta. Więcej o tym piszemy poniżej.
Komu przysługuje prawo do przeliczenia emerytury?
W pierwszej kolejności należy wskazać, kto ma prawo do ponownego przeliczenia emerytury. Co do zasady – może to zrobić każda osoba uprawniona do świadczeń emerytalno-rentowych, pobierających je zarówno na starych, jak i na nowych zasadach. Nie zawsze jednak jest sens składania takiego wniosku. Dlaczego?
Przede wszystkim Zakład Ubezpieczeń Społecznych może „z automatu” odrzucać prośby o ponowne przeliczenie świadczenia, jeśli od momentu przejścia na emeryturę nie nastąpiły żadne zmiany w dokumentacji uprawnionego. Oznacza to, że konieczne jest przedłożenie w ZUS nowych dokumentów:
- świadczących o dodatkowych okresach składkowych,
- potwierdzających wyższe zarobki.
Jeśli takie informacje (i potwierdzające je dokumenty) nie zostaną dostarczone wraz z podaniem o przeliczenie – ZUS odrzuci wniosek.
Istnieją natomiast sytuacje, gdy złożenie takiego pisma jest jak najbardziej zasadne. Kiedy warto to zrobić?
Wniosek o przeliczenie emerytury opłaca się złożyć tym uprawnionym, którzy na moment przejścia w stan spoczynku zawodowego nie dysponowali wszystkimi dokumentami świadczącymi o okresach ubezpieczenia. W momencie ich otrzymania – mogą z powodzeniem wnosić o ponowne ustalenie wysokości świadczenia.
Kolejny przypadek tyczy się osób, które już po przejściu na emeryturę pozostały na rynku pracy i odprowadzały składki na ubezpieczenie emerytalne. Ponadto – o przeliczenie świadczenia mogą starać się emeryci zdolni udowodnić wyższe zarobki, od których była odprowadzana stosowna składka, co może przełożyć się na wysokość emerytury, a także ci, którzy uzyskali dokumenty dowodzące zarobków z lat poprzedzających rok rezygnacji z aktywności zawodowej.
Należy przy tym podkreślić, że przeliczenie odbywa się tylko na wniosek uprawnionego! Ponadto – osoba będąca na emeryturze i pozostająca aktywna zawodowo ma prawo złożyć takie pismo nie częściej niż 1 raz w roku po zakończeniu kwartału kalendarzowego. W przypadku korzystających już z uprawnień do pobierania świadczeń emerytalnych, ale niepracujących, może on zostać złożony w dowolnym momencie – pod warunkiem dostarczenia nowej dokumentacji.
Dokumenty, jakie należy przedłożyć przy składaniu takiego wniosku
Powyżej pokrótce wskazaliśmy, kto ma prawo ubiegać się o ponowne ustalenie wysokości świadczenia emerytalnego. Jakie natomiast dokumenty będą potrzebne, aby wniosek został rozpatrzony? To m.in.:
- świadectwa pracy,
- zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu,
a także tzw. dowody szczątkowe, czyli:
- legitymacja ubezpieczeniowa posiadająca wpisy dotyczące zatrudnienia i wynagrodzenia,
- umowy o pracę,
- angaże,
- listy płac z archiwum jednostki przechowującej dokumentację nieistniejących już zakładów pracy (np. książeczka wojskowa lub zaświadczenie WKU).
Ponadto można dostarczyć zaświadczenie z urzędu pracy o pobieranym zasiłku dla bezrobotnych. Natomiast w przypadku osób, które pobierały stały zasiłek z opieki społecznej, istotnym dokumentem będzie zaświadczenie z OPS. Warto wiedzieć, że także kobiety wychowujące dzieci przed 1999 rokiem mogą dostarczyć akt (lub jego odpis) urodzenia dziecka – wówczas istnieje szansa, że ZUS doliczy do kapitału początkowego do 6 lat opieki.
Czy na ponownym przeliczeniu emerytury można stracić?
Warto wiedzieć, że rok do roku Główny Urząd Statystyczny publikuje tabele dotyczące długości przewidywanego życia (w miesiącach), które mają znaczenie dla osób urodzonych po 1 stycznia 1949 roku (dla nich ustala się wysokość emerytury na podstawie nowego systemu). Dane dostarczane przez GUS służą do wyliczania nowych stawek emerytalnych, niekiedy niższych niż w poprzednim roku. Wynika to z faktu, że przeciętna długość życia się wydłuża i wysokość świadczenia musi być do niej dostosowana.
W takim przypadku powstaje dość oczywiste pytanie – czy po złożeniu wniosku może dojść do sytuacji, że ZUS wyliczy mniej korzystną stawkę emerytury niż była wcześniej? Tak, to możliwe. Natomiast w takim przypadku nie obniża się jej, a zachowuje dotychczasową. Oznacza to więc, że nie istnieje ryzyko zmniejszenia świadczenia emerytalnego.
Jak złożyć wniosek o przeliczenie emerytury krok po kroku?
Po zgromadzeniu odpowiedniej dokumentacji należy wypełnić odpowiedni wniosek – ERPO. Należy uzupełnić w nim takie dane jak:
- PESEL,
- podstawowe informacje o wnioskodawcy,
- dane z dowodu potwierdzającego tożsamość uprawnionego.
W kolejnym kroku określa się, w jakim celu składa się to pismo. Trzeba zaznaczyć, czy występuje się z wnioskiem o:
- ponowne obliczenie świadczenia z uwzględnieniem składek zapisanych na swoim koncie po przyznaniu świadczenia,
- ponowne obliczenie świadczenia z zastosowaniem najkorzystniejszego średniego dalszego trwania życia,
- ponowne obliczenie świadczenia z uwzględnieniem przeliczonego kapitału początkowego i doliczenie okresów składkowych/nieskładkowych,
- doliczenie dodatkowego składnika wynagrodzenia należnego za okres, z którego przyjęto zarobki do obliczenia wysokości świadczenia…
… lub innym, wymienionym w formularzu ERPO.
Wskazuje się, że najdogodniejszym terminem złożenia takiego pisma jest moment przed następną waloryzacją emerytur, dzięki czemu – w dużym skrócie – można liczyć na korzystniejsze wyliczenie. Wniosek trzeba dostarczyć do odpowiedniego oddziału ZUS:
- osobiście,
- przez pełnomocnika
- listownie,
lub też przez platformę PUE ZUS. Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma 30 dni na udzielenie odpowiedzi (a dokładniej – 30 dni od momentu wyjaśnienia ostatniej okoliczności potrzebnej do wydania decyzji).
Ponowne przeliczenie emerytury – podsumowanie
Istnieją różne sytuacje, kiedy warto starać się o ponowne ustalenie wysokości świadczenia emerytalnego. Zarówno praca po przejściu na emeryturę z wynagrodzeniem, od którego odprowadza się składkę, jak i nowa dokumentacja świadcząca np. o wyższych zarobkach lub dłuższym stażu pracy stanowią przesłanki o złożenie wniosku ERPO. W przypadku wątpliwości zawsze można zwrócić się do urzędu z pytaniami lub skonsultować się z prawnikiem, który określi szanse korzystnego przeliczenia świadczenia emerytalnego.
