Wady i zalety emerytury pomostowej – czy warto się na nią zdecydować?
W Polsce, co do zasady – obywatele mogą przejść na emeryturę, kiedy ukończą 60 (w przypadku kobiet) lub 65 lat (w przypadku mężczyzn). To powszechne ustalenie, które w przeszłości próbowano zmienić, a i przewiduje się, że w przyszłości może zostać zrównane. Jednakże są pewne wyjątki, kiedy osoby aktywne na rynku zawodowym mogą przejść w stan spoczynku zawodowego wcześniej. Mowa tu o emeryturach pomostowych. Przed tą decyzją jednak wiele osób się waha i zawsze dokonuje bilansu strat i zysków. Jakie są plusy i minusy takiej decyzji? Zachęcamy do przeczytania tego artykułu.
Czym jest emerytura pomostowa i kto ma do niej prawo?
Zmiany demograficzne, w tym przede wszystkim ewidentne starzenie się społeczeństwa, sprawiają, że w przepisach dotyczących świadczeń emerytalnych jest wiele zawirowań, mogących wzbudzać pewne wątpliwości. Nie ominęło to również emerytur pomostowych. Trudno się zatem dziwić, że wiele osób, które potencjalnie mogłyby skorzystać z tej opcji, ma pewne wątpliwości.
Czym w ogóle są emerytury pomostowe? To termin używany wobec świadczeń przysługujących osobom wykonującym pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Reguluje je ustawa z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych.
Co to oznacza? Że prawo do niej mają tylko określone grupy pracowników. Muszą oni spełniać jednocześnie następujące warunki, czyli:
- urodzić się po 31 grudnia 1948 roku,
- pracować w szczególnych warunkach lub świadczyć pracę o szczególnym charakterze przez minimalny okres 15 lat,
- wykonywać ww. prace po 31 grudnia 2008 roku,
- mieć ukończone 55 lat (dla kobiet) lub 60 lat (dla mężczyzn).
Oprócz tego suma okresów składkowych i nieskładkowych takich osób musi wynosić (odpowiednio dla kobiet i mężczyzn) minimum 20 lub 25 lat, a okresy nieskładkowe zaliczają się w wymiarze nie większym niż 1/3 okresów składkowych. Warto przy tym zaznaczyć, że prawo do tego typu emerytury mają wyłącznie osoby zatrudnione na umowę o pracę w pełnym wymiarze czasowym.
Emerytura pomostowa a emerytura wcześniejsza
Nim przejdziemy dalej, warto dokonać pewnego istotnego rozróżnienia. Czasem bowiem – w potocznej mowie – zamiennie stosuje się termin „wcześniejszej emerytury” z „emeryturą pomostową”. Nie jest to błąd per se, ale nie są to też wyrażenia tożsame. Wcześniejsza emerytura ma szerszy kontekst. Oznacza to więc, że termin ten tyczy się większej grupy osób z różnych branż i, oprócz emerytury pomostowej, obejmuje m.in. świadczenia przedemerytalne i nauczycielskie świadczenia kompensacyjne.
Każde z nich wymaga spełnienia innych warunków. W przypadku np. świadczeń przedemerytalnych, prawa do nich zyskują kobiety, które ukończyły 56 lat oraz mężczyźni po 61 roku życia. Muszą oni wykazać co najmniej 20-letni okres składkowy lub nieskładkowy. Prawo do takiego świadczenia mają osoby, które utraciły pracę wskutek likwidacji lub upadłości zakładu albo rozwiązania stosunku pracy z winy pracodawcy. Osoby takie muszą mieć również prawo do zasiłku dla bezrobotnych i pobierać go przez minimum 6 miesięcy.
W przypadku świadczeń kompensacyjnych dla nauczycieli mówimy o kobietach i mężczyznach, którzy ukończyli odpowiednio 55 i 60 lat. Jednocześnie muszą wykazywać minimum 30-letni okres składkowy i nieskładkowy, a co najmniej 20 lat musi być przepracowanych w pełnym wymiarze w zawodzie nauczyciela.
Praca w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze
Wróćmy jednak do emerytur pomostowych. Czym są prace w szczególnych warunkach? Otóż są to obowiązki zawodowe, których wykonywanie wiąże się z czynnikami ryzyka, jakie z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem być przyczyną trwałych uszkodzeń zdrowia. Są one realizowane w szczególnych warunkach środowiskowych, na które wpływają:
- procesy technologiczne (m.in. gorący i zimny mikroklimat, w ciężkie prace fizyczne, podwyższone ciśnienie atmosferyczne),
- siły natury (pod ziemią, na wodzie, pod wodą lub w powietrzu),
a które mimo zastosowania odpowiednich środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające ich poziom możliwości, ograniczonych w wyniku procesu starzenia jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, co utrudnia bezpieczną pracę na dotychczasowym stanowisku.
Z kolei prace o szczególnym charakterze to te, które wymagają najwyższej odpowiedzialności i sprawności psychofizycznej, a ich należyte wykonanie, tj. z zachowaniem bezpieczeństwa publicznego, zdrowia i życia innych osób, może się zmniejszać przed osiągnięciem wieku emerytalnego w efekcie oddziaływania procesu starzenia, skutkującego pogorszeniem się sprawności psychofizycznej.
Pełną definicję i wykaz takich prac znajdzie się w załączniku do ww. ustawy.
Zalety i wady przejścia na emeryturę pomostową
Decyzja o takim ruchu niesie ze sobą różne konsekwencje. Z jednej strony to atrakcyjna opcja dla osób, które wskutek warunków, w jakich pracowały, są fizycznie lub psychofizycznie wyeksploatowane, a dalsze wykonywanie obowiązków zawodowych mogłoby wiązać się z ryzykiem dla nich lub dla osób postronnych Z drugiej – przejście na emeryturę pomostową skutkuje pewnymi konsekwencjami finansowymi po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego. Przyjrzyjmy się dokładniej poszczególnym plusom i minusom takiej decyzji.
Zalety przejścia na emeryturę pomostową
Najbardziej oczywistym atutem przejścia na pomostowe świadczenie emerytalne jest możliwość wcześniejszego zakończenia pracy na maksymalnie 5 lat przed osiągnięciem powszechnego (ustawowego) wieku emerytalnego. Dzięki temu istnieje mniejsze ryzyko wystąpienia uszczerbku na zdrowiu w wyniku procesu starzenia się. Jednocześnie zyskuje się gwarancję ciągłości zabezpieczenia finansowego zarówno przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego, jak i po nim.
Oprócz tego emerytura pomostowa jest obliczana na tych samych zasadach, co zwykłe świadczenie i podlega corocznej waloryzacji. Uprawnieni mają także prawo do „trzynastek” i „czternastek”. Warto dodać, że nie może być też niższa niż minimalna emerytura, wynosząca 1780,96 zł, a zwykle jest znacznie wyższa i średnio wynosi około 3200 złotych.
Wady przejścia na emeryturę pomostową
Wadą przejścia na „pomostówkę” są niższe składki, w tym także te ze zwykłej emerytury. Wynika to z faktu, że okres, na jaki przyznaje się świadczenie, jest dłuższy niż w przypadku osób przechodzących w stan spoczynku zawodowego po osiągnięciu ustawowego wieku emerytalnego. Innymi słowy – krócej wypracowuje się swoją podstawę do wyliczenia świadczenia.
Z drugiej strony – choć osoby, które zdecydowały się przejść na emeryturę pomostową, mogą pracować, to muszą pamiętać o tym, że osiągnięcie pewnego pułapu przychodów z działalności objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego może poskutkować zmniejszeniem kwoty, a nawet zawieszeniem tego świadczenia. Taka osoba nie powinna też podejmować pracy w szczególnych warunkach ani o szczególnym charakterze.
Czy warto się zdecydować na emeryturę pomostową – podsumowanie
Emerytura pomostowa w pewnych okolicznościach bywa bardzo korzystnym rozwiązaniem, zwłaszcza gdy osoba spełniająca kryteria czuje, że zdrowotnie – fizycznie lub psychofizycznie – nie jest w stanie już wykonywać swoich obowiązków bezpiecznie dla siebie lub innych. Jednak należy mieć na uwadze, że często wiąże się to z otrzymaniem niższego świadczenia. Dlatego to, czy decyzja ta się opłaca, stanowi kwestię mocno indywidualną i zawsze przed jej podjęciem warto dokonać stosownych wyliczeń. Natomiast w przypadku wątpliwości dotyczących tego świadczenia – warto zwrócić się do odpowiednich organów. Wniosek zaś o przyznanie go może pomóc wypełnić wykwalifikowany prawnik.
