Opieka nad osobą z niepełnosprawnością jest nie lada wyzwaniem, szczególnie jeśli chodzi o kwestie finansowania leczenia czy rehabilitacji. W takich przypadkach państwo może udzielić wsparcia finansowego tym, którzy spełniają określone warunki. Świadczenie pielęgnacyjne, stanowiące istotną pomoc, nie przysługuje jednak wszystkim. Aby dowiedzieć się, kto dokładnie ma prawo się o nie starać – zachęcamy do przeczytania tego artykułu.
Czym jest świadczenie pielęgnacyjne i kto się może o nie starać?
To rodzaj świadczenia pieniężnego, które przysługuje albo jednemu z rodziców osoby z niepełnosprawnością, albo opiekunowi faktycznemu osoby z orzeczeniem o niepełnosprawności. O udzielenie tego rodzaju wsparcia mogą starać się więc m.in.:
- matka albo ojciec,
- osoby, na których (zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego) ciąży obowiązek alimentacyjny,
- małżonek osoby, która nie ukończyła jeszcze 18 r.ż.,
- rodzina zastępcza,
- osoba prowadząca rodzinny dom dziecka oraz
- dyrektorzy:
- placówek opiekuńczo-wychowawczych,
- regionalnych placówek opiekuńczo-terapeutycznych,
- interwencyjnych ośrodków preadopcyjnych.
Co ważne, świadczenie przyznawane jest na osoby z niepełnosprawnościami, które nie ukończyły jeszcze 18. r. ż. Więcej o warunkach piszemy w dalszej części artykułu.
Ile natomiast można otrzymać świadczenia pielęgnacyjnego? Jeszcze w roku 2022 wartość tego wsparcia opiewała na 2119 złotych. Co roku jednak podnoszono tę kwotę (w 2023 – 2458 zł, w 2024 – 2988 zł). Według aktualnych przepisów od 1 stycznia 2025 roku świadczenie pielęgnacyjne wynosi 3287 złotych i jest niezależne od dochodu rodziny lub opiekuna. Oprócz tego świadczenie ma być corocznie waloryzowane (kwota ta została sprzężona z wysokością płacy minimalnej na dany rok). Ponadto rodzice, faktyczni opiekunowie, osoby prowadzące rodzinny dom dziecka oraz rodziny zastępcze mogą otrzymać świadczenie o 100% wyższe na drugie i każde kolejne dziecko, nad którym sprawują taką opiekę.
Jakie warunki trzeba spełnić, aby uzyskać świadczenie pielęgnacyjne?
Najważniejsze kryteria de facto dotyczą wieku i stopnia niepełnosprawności podopiecznego. Świadczenie więc jest przyznawane np. rodzicowi sprawującemu opiekę nad osobami z niepełnosprawnościami do momentu ukończenia 18. r. ż. Warto dodać, że w przypadku pozostawania na starych zasadach limit ten mógł być wyższy i sięgać maksymalnie granicy 25 r. ż., jeśli podopieczny kontynuował swoją edukację (nowe zasady tę przesłankę eliminują). Jednocześnie musi zostać stwierdzona w orzeczeniu niepełnosprawność:
- w stopniu znacznym lub
- wymagająca długotrwałej i stałej opieki lub pomocy ze strony innej osoby, a także uniemożliwiająca samodzielną egzystencję i wymuszająca konieczność stałego udziału opiekuna w procesie leczenia, rehabilitacji i edukacji.
Jeszcze przed 1 stycznia 2024 roku istotne było, że opiekun musiał zrzec się pracy zarobkowej w celu całkowitego poświęcenia się opiece nad osobą z niepełnosprawnością. Po tym terminie jednak weszły w życie nowe zasady i obecnie nie obowiązuje zakaz pracy. Tyczy się to też rolników, małżonków i domowników rolników.
Warto wiedzieć, że osoby, które sprawują opiekę nad osobą z niepełnosprawnością, do 1 stycznia 2024 nie mogły również pobierać emerytury, renty i innych świadczeń lub zasiłków (w tym np. stałego lub opiekuńczego). Nowe zasady zniosły te obwarowania i obecnie osoby pobierające ww. świadczenia (na nowych zasadach), wciąż są uprawnione do świadczenia pielęgnacyjnego. Z pewnym „ale”, o czym w dalszej części tekstu.
Komu nie przysługuje świadczenie pielęgnacyjne?
Duże znaczenie mają także przepisy wyłączające możliwość uzyskania opisywanego wsparcia. Wróćmy na chwilę do kwestii podejmowania pracy przez opiekuna i pobierania przez niego ewentualnych świadczeń jak np. emerytura. Obecnie świadczenie może być pobierane na starych zasadach (jeśli zostało ono przyznane przed 1 stycznia 2024 roku), jak i na nowych (wprowadzonych po tym terminie). Oznacza to, że osoba, która chciałaby uzyskać wsparcie na nowych zasadach, musiałaby najpierw zrezygnować z dotychczasowego świadczenia, a następnie złożyć wniosek o jego ponowne przyznanie, ale już na aktualnych zasadach.
Oznacza to, że jeśli ktoś wciąż pobiera świadczenie na podstawie starych przepisów (mimo wejścia w życie nowych), to opiekun:
- nie może podejmować pracy zarobkowej w żadnym zakresie,
- nie może pobierać emerytury (w tym wcześniejszej), renty lub innych świadczeń czy zasiłków,
- może pobierać świadczenie na osobę z niepełnosprawnością do ukończenia przez nią 25 r.ż., jeśli ta wciąż się kształci.
Należy przy tym zaznaczyć, że jesteśmy w swoistym okresie przejściowym, a możliwość otrzymywania świadczenia pielęgnacyjnego na starych zasadach (tj. jeśli zostało ono przyznane przed 31 grudnia 2023) istnieje wyłącznie do momentu wygaśnięcia okresu, na jaki zostało ono przyznane.
Abstrahując od różnic między starymi i nowymi zasadami – prawo do pobierania tego rodzaju świadczenia nie przysługuje opiekunom lub osobom z niepełnosprawnościami mającym zagraniczne uprawnienia do pomocy finansowej w celu pokrycia kosztów związanych z ich opieką (wyjątek stanowią sytuacje, gdy przepisy o koordynacji systemów wsparcia społecznego lub umowy dwustronnej stanowią inaczej).
Warto wiedzieć, że wyłączenie tego prawa przewiduje się także w sytuacji, gdy osobę wymagającą opieki umieszczono w:
- domu pomocy społecznej,
- placówce opiekuńczo-leczniczej, pielęgnacyjno-opiekuńczej, zapewniającej całodobową opiekę (których działalność regulowana jest przepisami o pomocy społecznej),
- zakładzie karnym lub poprawczym,
- areszcie śledczym,
- schronisku dla nieletnich.
Poza tym przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego może być odmówione jeszcze w sytuacji, gdy na osobę wymagającą opieki ustalono prawo lub sprawujący opiekę ma prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, świadczenia pielęgnacyjnego lub zasiłku dla opiekuna, wynikające z Ustawy z dnia 4 kwietnia 2014 roku o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów.
Jakich formalności trzeba dokonać, aby otrzymać świadczenie pielęgnacyjne?
Staranie się o świadczenie pielęgnacyjne na obecnych zasadach, wymaga złożenia stosownego wniosku. Można go dostarczyć osobiście, np. do właściwego ośrodka pomocy społecznej, urzędu miasta lub gminy albo centrum świadczeń socjalnych. Istnieje także możliwość przesłania go online przez platformę ePUAP albo portal Emp@tia.
Do wniosku należy załączyć stosowną dokumentację, w tym:
- orzeczenie o niepełnosprawności lub o znacznym stopniu niepełnosprawności,
- uwierzytelnioną kopię dokumentu potwierdzającego tożsamość osoby ubiegającej się o świadczenie pielęgnacyjne,
- forma płatności lub upoważnienie przekazywania świadczeń rodzinnych na konto opiekuna wskazanego przez wnioskodawcę.
Pomoc prawnika w uzyskaniu świadczenia pielęgnacyjnego
Procedury i zasady związane z pozyskiwaniem tego wsparcia ze strony państwa są dość skomplikowane. Ich pełne zrozumienie wymaga – z jednej strony – zagłębienia się w przepisy, a z drugiej – właściwą ich interpretację. Prawnik natomiast może wyjaśnić, czy w danej sytuacji osobie z niepełnosprawnością przysługuje świadczenie, a także pomóc w przypadku odwołania od negatywnej decyzji, którą trzeba zaskarżyć w ciągu 14 dni od doręczenia.
